Η ΙΕΡΑ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΑΚΗ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΤΟΥ ΕΝ ΟΛΥΜΠΩ

Σύντομο  Ἱστορικό τῆς  Μονῆς

     Ἀνηφορίζοντας ἀπό τό Λιτόχωρο γιά τόν Ὄλυμπο, μετά από μία καταπράσινη διαδρομή, ὅπου θαυμάζει κανείς τήν ποικιλομορφία τοῦ Ὀλύμπιου τοπίου, μέσα στό φαράγγι τοῦ  ποταμοῦ Ἐνιπέα καί σέ ὑψόμετρο 850 μ., συναντᾶμε τήν ἱστορική καί παλαίφατη Μονή τοῦ Ἁγίου Διονυσίου τοῦ ἐν Ὀλύμπῳ. Ἱδρυτής καί κτήτοράς της ὑπῆρξε ὁ Ὅσιος Διονύσιος, μορφὴ χαρισματική, ποὺ ἔφερε ἀνεξίτηλη πάνω του τὴν σφραγίδα τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Ἡ  Μονή ἱδρύθηκε στό πρῶτο μισό του 16^ου αι. ὡς Πατριαρχική καί Σταυροπηγιακή καί ἀφιερώθηκε στήν Ἁγία Τριάδα μετά ἀπό θεία ἀποκάλυψη. Ἀργότερα ἐπεκράτησε νά ὀνομάζεται στό ὄνομα τοῦ ἱδρυτοῦ της.

Τό μοναστήρι, λόγω τῆς προσωπικότητας τοῦ Ἁγίου ἔγινε εὐρύτερα γνωστὸ καὶ ἀνέπτυξε μεγάλη πνευματικὴ δραστηριότητα.  Αἰῶνες πρίν, ἡ φήμη του ξεπέρασε τὰ ὅρια τοῦ Ἑλλαδικοῦ χώρου, φτάνοντας ὡς τὴν τσαρικὴ Ρωσία. Ξένοι περιηγητές, ὅπως ὁ Ἐλβετός φιλέλληνας Boissonas, πού ἐπισκέφτηκε τή Μονή κατά τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας καί μετά, ἀποτύπωνε στά κείμενά του τό θαυμασμό γιά τή μεγαλόπρεπη ἀρχιτεκτονική, τήν ἀξιομίμητη φιλοξενία τῶν μοναχῶν, τή μοναδική θέση τῆς Μονῆς στόν κόσμο.

Ὁ Ὅσιος, ἄν καί ὑποδειγματικά ἀκτήμων, φρόντισε νά προικίσει τή Μονή μέ ἀκίνητα «διά τήν ἀνάπαυσιν τῶν μοναχῶν καί τῶν ἐπισκεπτῶν» καί γιά τήν ὑποβοήθηση τοῦ πνευματικοῦ καί ἱεραποστολικοῦ της ἔργου. Παράλληλα ἡ Μονή ἀπέκτησε πολλά μετόχια τά ὁποῖα τήν τροφοδοτοῦσαν γιά τή συντήρηση καί αὔξησή της καί παράλληλα ἀποτελοῦσαν ἑστίες πνευματικῆς ζωῆς.

Πνευματικό, πολιτιστικό, ἐθνικό ἔργο.

        Ἡ Μονή ἀναδείχτηκε σέ τηλαυγῆ φάρο ὁλόκληρης τῆς Ἑλλάδος στά δύσκολα χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας. Ὁ ἴδιος ὁ Ἅγιος ὑπῆρξε πνευματικός πατέρας καί «σύμβολο ἑλληνικότητας», κατά τόν καθηγητή Γλαβίνα, γιά χιλιάδες ψυχές, ἀφοῦ καθοδηγοῦσε καί ἐνίσχυε πνευματικά τόν κόσμο, ἔκτιζε ἐκκλησίες καί ἐπιτελοῦσε θαύματα.

    Τό πολιτιστικό καί ἐθνικό ἔργο τῆς Μονῆς εἶναι ἐπίσης ἀνυπολόγιστης ἀξίας.Ὑπῆρχε συγκροτημένο ἁγιογραφικὸ ἐργαστήριο καί κέντρο ἀντιγραφῆς χειρογράφων, χάρη στὸ ὁποῖο διασώθηκαν πολλὰ παλαιὰ κείμενα. Ἡ Μονή ἀνέδειξε πλειάδα λογίων μοναχῶν, ὅπως ὁ ἱερομόναχος Γερμανὸς ἀπὸ τὴν Κρήτη. Στό Σχολεῖο της φοίτησαν πολλοί, ἴσως καί ὁ Ρήγας Φερραῖος, ἐνῶ πλούσια ὑπῆρξε καί ἡ βιβλιοθήκη της, ἡ ὁποία κατά τό 18^ο αἰῶνα ἐμπλουτίστηκε μέ τή δωρεά 400 καί πλέον τόμων ἀπό τό Μεθόδιο Ὀλυμπίτη. 

    Μέσα σέ αὐτό τό κλίμα τῆς προσφορᾶς στήν παιδεία καί στόν ἑλληνισμό  γενικότερα, λειτούργησε ἡ Μονή καί στά μετέπειτα χρόνια. Μάλιστα λόγω τῆς ὀ­χυ­ρῆς της θέ­σης  δι­α­δρα­μά­τι­σε πρω­τα­γω­νι­στι­κὸ ρό­λο γιὰ τὴν ἐθνική ἀ­νε­ξαρ­τη­σί­α (1821-30), ἀφοῦ σ’ αὐτήν ἔγιναν μυστικές συσκέψεις πολλῶν ὁπλαρχηγῶν.  Στὴν Ἐπανάσταση τοῦ Ὀλύμπου τὸ 1878, προσέφερε καταφύγιο στὰ γυναικόπαιδα τοῦ Λιτoχώρου, ἐνῶ τὸ Μετόχι χρησιμοποιήθηκε σὰν σταθμὸς ἀνεφοδιασμοῦ καὶ ἀποβιβάσεως τῶν ἀγωνιστῶν. Κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, ὑπῆρξε ἐκ νέου καταφύγιο ἀγωνιστῶν καὶ σταθμὸς ἀνεφοδιασμοῦ.

     Ἡ ἐνεργός συμμετοχή τῆς Μονῆς στά γεγονότα καί ἡ συμβολή της στήν προστασία τῶν παραδόσεων εἶχε γι’ αὐτήν ἓνα βαρύ τίμημα.Τὸ 1821, πυρπολήθηκε ἀπὸ τὸν Βελῆ Πασᾶ, καί ὁ ἡγούμενος της, Μεθόδιος Παλιούρας, κρεμάστηκε μὲ 12 μοναχοὺς στὴν κεντρικὴ πλατεία τῆς Λάρισας. Ἀκολούθησαν πολλές καταστροφές, μὲ με­γα­λύ­τε­ρη τὴν ἀ­να­τί­να­ξη ἀ­πὸ τὰ γερμανικὰ στρα­τεύ­μα­τα τὸ 1943 πού με­τέ­τρε­ψε τό ἱερό αὐτό οἰκοδόμημα σέ θλιβερούς σωρούς ἐρειπίων.

Νέα Μονή – Μετόχι

   Παρ’ ὅλες τίς περιπέτειες, ἡ μοναχική ζωή στόν Ὄλυμπο δέν διακόπηκε ποτέ. Ἀπό τήν ἡμέρα τῆς καταστροφῆς καί μετά, οἱ μοναχοί διαμένουν στό Μετόχι πού βρίσκεται στὴ θέση τοῦ κτισμένου τό 1650 παλαιοῦ Μετοχίου τῆς Σκάλας, σέ ἀπόσταση 3 χλμ. ἀπό τό Λιτόχωρο. Σήμερα ἐγκαταβιώνει ἐδῶ ἀδελφότητα 25 μελῶν πού ἐγκαταστάθηκε στό Μετόχι μέ τίς εὐλογίες τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ.κ. Ἀγαθονίκου τό 1986, χρονολογία κατά τήν ὁποία εἶχαν ἀπομείνει μόνο 3 μοναχοί.

   Χάρις στίς ἄοκνες προσπάθειες τοῦ Καθηγουμένου τῆς Μονῆς, Ἀρχιμ. Μαξίμου, ἀλλά καί ὁλόκληρης τῆς ἀδελφότητας ἔχει ἀναστηλωθεῖ τό Καθολικό, μέ βάση τή μελέτη τῆς 9ης Ἐφ. Βυζ. Μνημείων, διασώζοντας τήν αὐθεντικότητα καί τό ὕφος τῆς κατασκευῆς. Σήμερα πραγματοποιοῦνται ἀναστηλωτικές ἐργασίες στή νότια πτέρυγα τῆς Μονῆς. Κύριο μέλημά τους ὡστόσο, εἶναι ἡ πλήρης ἀναστήλωση τοῦ πληγωμένου μοναστηριοῦ, γιά νά συνεχίσει, ὅπως ἔπραξε καί στήν ἱστορική του διαδρομή, νά δίνει ἕνα ζωντανό παρόν γνήσιας ὀρθόδοξης μαρτυρίας, ἀντλώντας τήν αὐτοσυνειδησία του ἀπό τήν παράδοση τοῦ Ἁγίου καί τήν πείρα τῶν παρελθόντων γενεῶν.

Ἡ ἀδελφότητα σήμερα ἀκολουθεῖ στή ζωή της τήν παρακαταθήκη τοῦ Ἁγίου κατά τά ἁγιορείτικα τυπικά. Στήν Νέα Μονή, ὑπάρχει ὁ χῶρος τοῦ ἀβάτου ὅπου ἀσκοῦνται οἱ μοναχοί καί ὁ χῶρος στόν ὁποῖον ἔχουν πρόσβαση ὅλοι οἱ προσκυνητές.

Τό σκευοφυλάκιο πού ἐγκαινιάστηκε ἀπό τόν Οἰκ. Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαῖο στίς 29 Μαΐου 1999 φυλάσσει ὅλα τά κειμήλια τῆς Μονῆς. Στό πάνω μέρος στεγάζεται ἡ σύγχρονη βιβλιοθήκη της πού περιλαμβάνει σήμερα 35.000  βιβλία καί 5.500 περιοδικά. Στὸ ἰσόγειο ἐκτίθενται πολύτιμα κειμήλια πού «μιλοῦν» μὲ τὸν πιὸ εὔγλωττο τρόπο γιὰ τὴν λαμπρὴ ἱστορία τῆς Μονῆς, γιὰ τὰ ἀκάματα ἔργα τῶν ἀνθρώπων καί τὴν λαμπρότητα τῆς τέχνης τοῦ ὀρθοδόξου χριστιανισμοῦ.

                          Καὶ οἱ σημερινὲς ἡμέρες τοῦ μοναστηριοῦ εἶναι γεμάτες ἀπὸ ἔργα.  Ἀπὸ τὰ ταπεινότερα, αὐτά ποὺ ἐξασφαλίζουν τὴν κοινὴ διαβίωση, μέχρι τά μεγαλόπνοα, ὅπως εἶναι ὁ καθημερινός ἀγώνας τῶν μοναχῶν γιά τήν πνευματική συγκρότησή τους καί τήν ἐν Χριστῶ τελείωσή τους. ‘Όλα μὲ τὴ σειρὰ τους δοξάζουν τὸν Κύριο, πραγματοποιοῦνται μὲ ἀγάπη, γίνονται ἀνάσες ζωῆς, ἀτελεύτητα στιγμιότυπα προσευχῆς. Τὰ διακονήματα, πολυάριθμα (ἡ ἁ­γι­ο­γρα­φί­α, τὸ θυ­μί­α­μα, ἡ ἱ­ε­ρο­ρραπτική,  ἡ τυ­ρο­κο­μική, ἡ καλ­λι­έρ­γεια βιολογικών σπόρων, κ.ἄ.), μιλοῦν κι ἐκεῖνα γιὰ τὴν καταστάλαξη τοῦ ἀνθρώπινου μόχθου σὲ ἀγάπη. Γιὰ τὴ μετατροπὴ τῆς χειρωναξίας σὲ ποίημα σοφίας. ‘Όλα ἐντάσσονται  στὴν πνευματική ἐνασχόληση τῶν μοναχῶν καὶ  ἀξιοποιοῦνται ὡς βοηθητικὰ στοιχεῖα γιὰ τὴν ἐπίτευξη τοῦ πνευματικοῦ τους ἔργου.

                          Τέσσερις ἡ ὥρα τό πρωί, μέσα στή γαλήνη τῆς νύχτας, ὅπου καί τά ἄψυχα ἀκόμη σιγοῦν, ὁ ρυθμός τοῦ ταλάντου καλεῖ τούς μοναχούς στόν Ναό, στήν κοινή σύναξη, στήν Λειτουργική ζωή πού λαμβάνει καθημερινά χώρα στό Καθολικό τοῦ ἀβάτου. Ἀπό τόν Ναό, ὅπου βιώνεται ἡ ἀδιαίρετη ἓνωση τοῦ θείου μέ τό ἀνθρώπινο, ἡ ἄκρα ταπείνωση μέ τήν ἄφατη δόξα,  ἡ θεία ἀγάπη μέ τό ἀμήχανο κάλλος, ἡ ἐλευθερία μέ τήν ἑνότητα, ξεκινάει ὁ μοναχός κάθε του ἔργο καί ἐκεῖ τελειώνει. Ἡ προσφορὰ τοῦ Θεανθρώπου ὑπὲρ ὅλης τῆς οἰκουμένης, ἐμποτὶζει ὁλόκληρη τὴν ὕπαρξη τοῦ μοναχοῦ καὶ νοηματοδοτεῖ κάθε στιγμὴ τῆς ζωῆς του. Τὸ θυσιαστικὸ πνεῦμα διεισδύει παντοῦ, στὸ καθημερινὸ πρόγραμμά του, στὸν ὕπνο του πού εἶναι λιγοστός, στὴν τροφή του, πού περιλαμβάνει δύο γεύματα τὴν ἡμέρα μὲ ἀπουσία παντελοῦς κρεωφαγίας, καὶ ἕνα γεῦμα ἄλαδο ὅλες τὶς νηστήσιμες ἡμέρες. Μακρὲς ἀκολουθίες, σκληρὴ ἐργασία ἀλλὰ χαρούμενη διακονία, μόχθοι, πόνοι, ἱδρῶτες, θυσίες, ὅλα πρὸς δόξαν τοῦ μόνου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

                  Κάθε Κυριακὴ τελοῦνται δύο λειτουργίες, μία στὸ ἄβατο καὶ μία στὸ Καθολικὸ στὸν βατὸ χῶρο, τὸ ὁποῖο κατακλύζεται ἀπὸ ἀναρίθμητους πιστούς. Κατόπιν ἀκολουθεῖ στὸ ἀρχονταρίκι  ἡ ἀνάλυση τοῦ Θείου Λόγου καὶ τῶν Πατερικῶν Κειμένων, μὲ κύριο ὁμιλητὴ τὸν ἡγούμενο τῆς Μονῆς π. Μάξιμο, μέσα σ’ ἕνα κλίμα ἐγκάρδιας προσφορᾶς καὶ οἰκοδομητικοὺ διαλόγου. Μέσα ἀπὸ τὶς πολλὲς δυνατότητες ποὺ προσφέρει τὸ μοναστήρι (ἐξομολογήσεις, διακονία  καὶ  πνευματικὴ καθοδήγηση τῶν ἀνθρώπων, ἱερὲς ἀκολουθίες καὶ ἀγρυπνίες, πνευματικὲς συνάξεις, πρόγραμμα ἀπεξάρτησης τῶν νέων ἀπὸ τὰ ναρκωτικά, ἱεραποστολικὸ κατὰ περιόδους ἔργο σὲ Ἰταλία καὶ Ἀφρικὴ κ. ἄ.), πραγματοποιεῖται σταδιακὰ στὶς ψυχὲς τῶν πιστῶν ποὺ ἀναζητοῦν τὴν προσωπικὴ μεταμόρφωσή τους, ἡ ἀπελευθέρωση ἀπὸ τὴ φθοροποιὸ κυριαρχία τῶν παθῶν, καὶ ἡ οἰκοδόμηση τῆς ἐν Ἁγίω Πνεύματι ζωῆς.

                        Κυρίως, ὅμως, μέσα ἀπὸ τὴν μυστικὴ ἐργασία τῶν μοναχῶν, τὰ ἀσκητικὰ παλαίσματά τους καὶ τὴν πρή τους ποὺ ἀγκαλιάζει ὁλόκληρη τὴν οἰκουμένη, μαρτυρεῖται σήμερα στὸν σύγχρονο κόσμο ἡ γνησιότητα τοῦ ὀρθοδόξου ἤθους καὶ τῆς πατερικῆς βιοτῆς, διακηρύσσεται σιωπηλὰ ὁ πλοῦτος τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ἀποκαλύπτεται στοὺς ἀνθρώπους ἡ ἀληθινὴ σοφία, ποὺ εἶναι ἡ ὁδὸς τοῦ Κυρίου.

Κατερίνα Νίκα Μάνου.

Περιοδικό ΚΥΡΙΑΚΗ 3ο τεύχος