Μητρότητα: Μια έννοια με πολλές διαστάσεις
Το πρόσωπο της Μητέρας τιμάται στην Ορθόδοξη Εκκλησία την ημέρα της Υπαπαντής του Κυρίου, την ημέρα δηλ. κατά την οποία η Θεοτόκος «ότε επλήσθησαν αι ημέραι του καθαρισμού» συνοδευόμενη από τον Ιωσήφ προσήλθε με το θείο Βρέφος στην αγκαλιά της στον Ναό του Σολομώντος για να προσφέρει το Βρέφος στο Θεό, όπως όριζε ο Μωσαϊκός Νόμος. (Ἔξοδος ιγ´1-2 καὶΛευιτικὸν ιβ ́ 1-6). Κατά την στιγμή της εισόδου στον περίβολο τού Ναού “προϋπάντησε” την Παναγία με το θείο Βρέφος ο γηραιός Συμεών στον οποίον είχε αποκαλυφθεί από το Άγιο Πνεύμα, ότι δεν θα πέθαινε μέχρι να δουν τα μάτια του τον σαρκωθέντα Θεό. Η ημέρα αυτή είναι ημέρα τιμής στην κατά χάριν Μητέρα όλων των χριστιανών, την Παναγία, που έγινε η γέφυρα για να κατέλθει ο Θεός στη γη, να ενωθεί υποστατικά η θεία φύση με την ανθρώπινη και να πετύχει ο πεπτωκός άνθρωπος την κατά χάριν θέωσή του.
Στον κόσμο, το πρόσωπο της μητέρας τιμάται την δεύτερη Κυριακή του Μαΐου και η γιορτή αυτή θεσπίστηκε πριν 100 χρόνια στην Αμερική με σκοπό να καθιερωθεί στη συνέχεια να γιορτάζεται από όλα τα πολιτισμένα κράτη της γης. «Στην πατρίδα μας, ο επίσημος σχετικός εορτασμός καθιερώθηκε για πρώτη φορά το έτος 1928. Από τότε και μέχρι του έτους 1958 ο εορτασμός της μητέρας γινόταν κατά την εορτή της Υπαπαντής του Κυρίου στις 2 Φεβρουαρίου, αφού η Κυρία Θεοτόκος είναι, ως γνωστόν, η Μητέρα των μητέρων. Από του έτους όμως 1959 και μέχρι σήμερα ο επίσημος σχετικός εορτασμός μετατέθηκε κακώς την δεύτερη Κυριακή του Μαΐου, προκειμένου η γιορτή αυτή να εορτάζεται από κοινού με όλους τους λαούς του Δυτικού κόσμου». (Ελ. Αθανασίου: «Η μητέρα μας γιορτάζει», Αθήναι 1964, σελ. 9).
Παίρνοντας αφορμή από τη πρόσωπο της μητέρας που τιμάται αυτές τις δύο ημέρες, θα εκφράσω λίγες σκέψεις για τη μητρότητα με την πλατύτερη έννοια του όρου, κυρίως ως πηγή έκφρασης, δράσης και προσφοράς της γυναίκας στον κόσμο. Με την έννοια αυτή η μητρότητα υπερβαίνει τη φυσική, βιολογική περιοχή και ανάγεται στο χώρο της πνευματικής δημιουργίας, είναι αξία διαχρονική και ανεκτίμητη.
Η Άγκνες Μάγιερ γράφει πως οι γυναίκες έχουν πολλά επαγγέλματα, αλλά μόνο μια κλήση: τη μητρότητα. Και ο μεγάλος φιλόσοφος Γιουνκ λέει πως «αν μπορέσουμε να δείξουμε στη γυναίκα την ιδιαίτερη αξία του ψυχικού της κόσμου, θα ανοίξουμε μια νέα εποχή στην ιστορία του πολιτισμού», αφού η τρυφερότητα, η χάρη, η γλυκύτητα, η ομορφιά, η ευαισθησία, η δημιουργικότητα, είναι τα πολύτιμα εκείνα στοιχεία της γυναικείας προσωπικότητας που όταν αξιοποιούνται σωστά ομορφαίνουν τη ζωή μας και αποτελούν μια τεράστια αγκαλιά για τον κόσμο μας. Μια αγκαλιά που γνωρίζει να ενώνει, να σκεπάζει, να παρηγορεί, να πονά, να προσεύχεται.
Με την έννοια αυτή «μητέρα» δεν είναι μόνο αυτή που φέρνει στον κόσμο ένα παιδί. «Μητέρα» είναι αυτή που συλλαμβάνει μέσα στην καρδιά της σκιρτήματα αγάπης για κάθε άλλο παιδί και πονά και νοιάζεται για την προκοπή του. «Μητέρα» δεν είναι μόνο αυτή που εγκυμονεί στη μήτρα της μια νέα ύπαρξη, αλλά αυτή που εγκυμονεί κάθε κόπο και δοκιμασία με απέραντη υπομονή και καρτερία, προσμένοντας τους καρπούς του αγώνα της, την εσωτερική αλλοίωση, τη δικαίωση, την πραγματική χαρά. «Η ώρα της κορυφής του βουνού δεν θα ήταν τόσο εξαίσια, αν δεν χρειαζόταν να περάσουμε πρώτα από την σκοτεινή κοιλάδα», γράφει η πασίγνωστη συγγραφέας Έλλεν Κέλλερ με μια πρωτόγνωρη αισιοδοξία που πήγαζε από την απέραντη μητρική της αγάπη στον άνθρωπο και τη ζωή. Γιατί η ίδια, αν και κωφή και τυφλή, δεν αισθάνθηκε ποτέ ακρωτηριασμένη, αλλά περισσότερο από τον καθένα ολοκληρωμένη. «Μητέρα» λοιπόν είναι αυτή που στις δοκιμασίες της ζωής γνωρίζει να αγωνίζεται δυναμικά, για να χαίρεται πραγματικά. Να υπομένει θαρρετά, για να ζει αληθινά κι έτσι πραγματικά γεννά. Είναι το κύημα της ζωής, το αναφαίρετο κτήμα της, το αληθινό καύχημά της, καρπός της, καταξίωσή της.
«Μητέρα» συνεπώς δεν είναι μόνο αυτή που γεννά παιδιά, αλλά κάθε γυναίκα που μετά τη σύλληψη κάθε έργου αγαθού και δημιουργικού και κάθε κόπου για να το επιτελέσει, «τίκτει» γεννήματα υψηλής τέχνης και ανώτατης επιστήμης που δεν τα σπουδάζει κανείς στα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια του κόσμου, αλλά στο Πανεπιστήμιο του καθημερινού της αγώνα με τη ζωή. «Μητέρα», είναι αυτή που κυρίως συλλαμβάνει στο νου και μεταφέρει στην καρδιά της, τον αγώνα τον εσωτερικό για ένα καλύτερο κόσμο. Γιατί στο νου των ανθρώπων συλλαμβάνεται: ο μεγαλύτερος πόλεμος, ή η επικρατέστερη ειρήνη, η τυραννία του εγωισμού και της επιβολής, ή η ελεύθερη αποδοχή των άλλων, η ζεστασιά της αγάπης ή η ψυχρότητα της αδιαφορίας.
Η μητρότητα, σαν φλόγα πνευματική που εκχέεται από τη ιδιαίτερη φύση και τον εσωτερικό κόσμο της γυναίκας και διοχετεύεται σαν δύναμη προσφοράς στον κόσμο, είναι άμεσα συνδεδεμένη με την αυταπάρνηση. Η αυταπάρνηση είναι ένα μοναδικό και συγχρόνως ασύγκριτο προνόμιο για τη γυναίκα. Για να απαρνηθείς όμως τον εαυτό σου, θα πρέπει να είσαι κάτοχος αυτού που αρνείσαι. Για να προσφέρεις, πρέπει πρώτα να κατέχεις. Κι όταν η γυναίκα κατέχει τον όμορφο και θεοειδή κόσμο του εαυτού της που έχει σφραγισμένο πάνω της το μυστικό της συνδημιουργίας υιών Θεού και με πλήρη συναίσθηση τον προσφέρει στους άλλους ως απαλό χάδι, ως ζεστή παρουσία, ως απέραντη αγκαλιά, επιτελεί πραγματικά ένα τεράστιο έργο. Όταν ολόκληρος ο εσωτερικός της κόσμος ξεδιπλώνεται για να υπηρετήσει το ίδιο το μυστήριο τη ζωής, τη χαρά της συνδημιουργίας και της διακονίας μοναδικών προσώπων, τότε βιώνει το μεγαλείο της Μητρότητας σε όλη την πληρότητά της. Καθίσταται συνεπώς αληθινή ΜΗΤΕΡΑ, Μητέρα της ζωής και του πολιτισμού.
Ας σκύψουμε τη σημερινή ημέρα, τη μέρα που τιμάται το πρόσωπο της μητέρας στο ύψιστο αυτό αγαθό της ΜΗΤΡΟΤΗΤΑΣ, με όλη την ευρύτητα και καθολικότητά του, για να μπορούμε να ελπίζουμε σ` έναν καλύτερο και αληθινότερο κόσμο. Και ας επικαλεστούμε σε κάθε προσπάθειά μας ένα ξεχωριστό πρόσωπο, το πρόσωπο της κατεξοχήν Μητέρας όλων των ανθρώπων όλων των εποχών, της Μητέρας του Θεού να εμπνέει και να καθοδηγεί τη ζωή μας.
Λιτόχωρο, 11 Μαϊου 2014
Νίκα- Μάνου Κατερίνα
